Postmodernizm, który można opisać jako szczególny stan świadomości przejawiający się jednocześnie na wielu płaszczyznach (filozofia, literatura, sztuka, architektura, film...), powstał w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku. Owa „kategoria duchowa" i jednocześnie „sztuka działania", jak definiuje termin Maciej Świerkocki (Świerkocki 1997), jest reakcją na rozczarowanie dominacją tzw. Wielkich Narracji, a także stanowi swoistą odpowiedź na nieadekwatne już postulaty oświeceniowe oraz nowoczesne i narastające poczucie końca historii. Mimo gloryfikacji niestałości i indywidualizmu, postmodernistycznych twórców (m. in. G. G. Márquez, M. Kundera, J. Cortázar, J. L. Borges, W. Pielewin, U. Eco) i teoretyków (m. in. J.-F. Lyotard, J.Derrida, R. Rorty, J. Baudrillard, W. Welsch) łączą głoszone przez nich niepokojące hasła kryzysu modernistycznych konwencji oraz towarzyszące im poczucie wyczerpania się i zmierzchu kultury. Postmoderniści atakują konwencjonalną sztukę i dokonania nowożytnej filozofii, krytykując ich zbyt wygórowane, totalne (albo wręcz: totalitarne) aspiracje, a także głoszą konieczność przewartościowania relacji podmiot-przedmiot i zmiany paradygmatu artystycznego
oraz akcentują moment wielkiej dezintegracji (społecznej, kulturowej czy nawet ekonomicznej...). Czasy ponowoczesne dotknięte są immanentną heterogenicznością oraz konfuzją, a także niemożnością zrozumienia praw rządzących światem. Jednakże świadomość braku obiektywnej (absolutnej czy też esencjalnej) natury rzeczywistości nie jest dla postmodernistów powodem do zmartwień, ale fundamentem twórczej wolności. Artyści epoki postmoderny programowo bawią się znanymi już formami oraz ugruntowanymi motywami, stosują groteskę, kolaże i parodie, reinterpretują utwory cudze i własne, a odbiorcę wciągają we wszechobecną
grę cytatów i aluzji.
Wybrana bibliografia:
B. Bogdan, Postmodernizm, Kraków 1992.
M. Gołaszewska, Estetyka współczesności, Kraków 2001.
Postmodernizm. Antologia przekładów; red. R. Nycz, Kraków 1998.
Postmodernizm — kultura wyczerpania?, red. M. Giżycki, Warszawa 1988.
M. Świerkocki, Postmodernizm. Paradygmat nowej kultury, Łódź 1997.
Z. Bauman, Płynna nowoczesność, Kraków 2006.
(a. kuchta)